میقات حج-جلد 30

ص: 14
با سویدای دل دریابد و در اعماق جان جای دهد تا مایه معراج و تعالیِ روح وی گردد.
اگر به آیه: وَللَّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْت (1)
با دقّت بنگریم و رابطه «حِجّ البیت» را با «للَّه» مدّ نظر قرار دهیم، به این نتیجه خواهیم رسید که حجّ در حقیقت قصدِ خدا کردن است و آهنگ بیت وسیله‌ای است برای راه یافتن به حریم کبریایی صاحب بیت که نزدیکترین راه آن دل است که بیت اللَّه الحرام واقعی است:
کعبه مردان نه از آب و گل است طالب حق شو که بیت اللَّه دل است (2)
و اگر به مفهوم آیه: وَإِذْ بَوَّأْنَا لإِبْرَاهِیمَ مَکَانَ‌الْبَیْتِ أَنْ‌لَاتُشْرِکْ بِی شَیْئاً وَطَهِّرْ بَیْتِی لِلطَّائِفِینَ ... (3)
بیندیشیم که خداوند خانه را به خود نسبت داده (بَیتی) که این خود نشانه تشریف و تکریم است، و به تطهیر بیت از لوث شرک و بت و هر آلودگی دیگر فرمان می‌دهد، نتیجه خواهیم گرفت که طواف کننده واقعی کسی است که با طهارت جسم و روح و پاکیزگی جان و دل و منزّه از غبار معاصی به خانه دوست رو آورد تا با رؤیت قلبی، به دیدار دوست تشرف و شهود محضرش راه یابد که مقصود و مقصد نهایی آنجاست و کعبه بهانه است.
و اگر به آیه: إِنَّا کَذَلِکَ نَجْزِی الْمُحْسِنِینَ (4)
در داستان قربانیِ ابراهیم و اسماعیل بنگریم، می‌فهمیم که رمز قبولی حجّ و پاداش معنوی آن، همان راهی است که آن پدر و پسر پیمودند و علایق را در منای عشق سربریدند و علی رغم وسوسه‌های ابلیس و جاذبه‌های عاطفی، همه موانع را از پیش پای برداشته و شیطان را رمی و رجم کردند و درست در وسط میدان این مصاف؛ یعنی محلّ «جمره وُسطا» (5) زیر آفتاب سوزان منا تسلیم امر حق شدند و سوختن و ساختن در آتش عشق محبوب ازلی را بر همه چیز ترجیح دادند تا ندای «قد صدّقت الرویا» را از کنار مسجد خیف شنیدند (6) و آن پاداش عظیم را گرفتند.
و این است مفهوم واقعی «فناء فی اللَّه» که در سخن عارفان تکرار شده که ثمره آن «بقاء باللَّه» در ملک وملکوت و در همه عرصه‌هاست و با همین فلسفه سنّت ابراهیم و مناسک او و خاطرات خاندانش در حج ابد الدهر جاودانه مانده تا سلوک معنوی و سیر الی‌اللَّه و فنا و بقا را به راهیان راه ابراهیم بیاموزد و نشان دهد که سالکان الی‌اللَّه در کوره آزمایش و ابتلا سوختن و ساختن را تجربه کرده‌اند و رضای دوست را طلبیده‌اند تا در محفل انس و قدس جاودانه مانده‌اند:

---

1- آل عمران: 97
2- مولوی.
3- حجّ: 26
4- صافات: 80
5- طبق روایات، محلّ قربانی اسماعیل همین مکان بوده است. کافی، ج 4، ص 208
6- کافی، ج 4، ص 208